Aansprakelijkheid uitgesloten en toch aansprakelijk

Je denkt het als ondernemer goed voor elkaar te hebben: je hebt keurige algemene voorwaarden, je gebruikt ze op de juiste manier: ze zijn van toepassing verklaard, ze zijn ter hand gesteld et cetera. In die algemene voorwaarden wordt de aansprakelijkheid (behalve die op grond van opzet en grove schuld) keurig uitgesloten. Dan doet zich een schadevoorval voor en ben je toch aansprakelijk.Twee recente uitspraken illustreren dit.

Onzorgvuldig uitgevoerde werkzaamheden

De eerste uitspraak van de rechtbank Rotterdam (ECLI:NL:RBROT:2019:9903) betrof het geval waarin een gebouweigenaar Winkel Beheer zijn gebouw verhuurde aan dochteronderneming Winkel, die in het gebouw een supermarkt drijft. Winkel Beheer geeft aan Hoofdaannemer opdracht tot vervanging van het dak van het gebouw. In de overeenkomst tussen Hoofdaannemer en Winkel Beheer is de aansprakelijkheid van Hoofdaannemer uitgesloten.

Hoofdaannemer geeft Onderaannemer opdracht tot verwijderen van het oude dak. Onderaannemer voert die werkzaamheden onzorgvuldig uit, er ontstaat brand en zowel eigenaar Winkel Beheer als dochteronderneming Winkel lijden schade.

De rechtbank concludeert dat Onderaannemer rechtstreeks jegens Winkel Beheer en dochter Winkel aansprakelijk is op grond van onrechtmatige daad. De clausule in het contract tussen Hoofdaannemer en Winkel Beheer waarin alle aansprakelijkheid is uitgesloten geldt immers niet in de verhouding tussen Onderaannemer en Winkel beheer en dochter Winkel. Tussen die partijen bestaat geen contractuele band. Tot zover lijkt er voor Hoofdaannemer niets aan de hand.

Maar dan komt het konijn uit de hoed: de wet bepaalt dat hij die een onderaannemer inschakelt voor werkzaamheden ter uitoefening van zijn (in dit geval: de hoofdaannemers) bedrijf, aansprakelijk is voor fouten die die onderaannemer vervolgens begaat. En zo is via een omweg Hoofdaannemer toch aansprakelijk. Niet voor de schade van Winkel Beheer, want die aansprakelijkheid was contractueel uitgesloten, maar toch wel voor de schade van dochter Winkel.

Nalatigheid leidt tot aansprakelijkheid

De tweede uitspraak is van het Gerechtshof den Bosch (ECLI:NL:GHSHE:2020:1905). Een beveiligingsbedrijf had de verplichting op zich genomen (als inspanningsverbintenis) het uitvoeren van videobewaking in opdracht van een sloop-en metaalhandelsbedrijf. In haar algemene voorwaarden heeft het beveiligingsbedrijf alle aansprakelijkheid (behalve die op grond van opzet of grove schuld) uitgesloten. Er wordt toch diefstal gepleegd bij het bedrijf, ondanks de videobewaking.

In een arrest, dat leest als een detective - nou ja, voor juristen dan - gaat het hof minutieus, mede op basis van nachtelijke video-opnamen, afgeluisterde telefoongesprekken et cetera na, wat er precies is gebeurd in de nachtelijke uren in de periode waarin de diefstallen hebben plaatsgevonden.

Het hof bekijkt en interpreteert de beelden, van seconde tot seconde, van beeldje tot beeldje.
Leuk leesvoer, maar het komt uiteindelijk neer op een juridische overweging en die luidt dat de medewerkers van het beveiligingsbedrijf bij de uitvoering van de werkzaamheden zó nalatig zijn geweest, dat deze grenst aan ‘grove schuld’. Einde uitsluiting van alle aansprakelijkheid.

Is dit te voorkomen?

In beide uitspraken gaan dus de ondernemers die hun aansprakelijkheid uitsluiten, toch nat. Was dit te voorkomen geweest?

In het tweede geval: neen. Aansprakelijkheid voor schade door opzet of schuld kan niet worden uitgesloten. Als je de opgedragen werkzaamheden zo slecht uitvoert dat een rechter vindt dat er (bijna) sprake is van opzet, helpt er geen lieve moeder aan.

In het eerste geval had het waarschijnlijk wel verschil gemaakt als Hoofdaannemer in haar algemene voorwaarden ook de aansprakelijkheid had uitgesloten voor schade veroorzaakt door eventueel door haar in te schakelen onderaannemers. En die uitsluiting van aansprakelijkheid had dan ook moeten omvatten de eventuele aansprakelijkheid voor schade aan derden aan wie opdrachtgever haar panden zou hebben verhuurd of in gebruik zou hebben gegeven. Maar ook hier geldt: de onderaannemer was zo onvoorzichtig, dat het de vraag is of een dergelijke uitsluiting het bij de rechtbank had gered.

Conclusie en advies:

Een advies met betrekking tot de kwaliteit van uw dienstverlening hoef ik u niet te geven. Wel adviseer ik u de clausules in uw algemene voorwaarden die aansprakelijkheid zoveel mogelijk uitsluiten nog eens goed te (laten) checken. Daar helpen wij u graag bij.