In een eerder blogartikel hebben wij besproken hoe het auteursrecht bescherming biedt aan productvormgeving. Bescherming aan vormgeving is breder te trekken dan alleen bescherming aan de vormgeving van gebruiksvoorwerpen. Deze bescherming strekt zich ook uit tot architectuur en bouwkundige ontwerpen, mits deze voldoen zij voldoen aan een aantal voorwaarden. Dit blijkt ook uit een recente zaak waarin het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden zich boog over een geschil over auteursrechten op een modulair bouwsysteem. De uitspraak benadrukt ook het belang van duidelijke afspraken over intellectuele eigendomsrechten bij samenwerkingen waarbij iets wordt gecreëerd.
Wat speelde er?
De zaak gaat over een geschil tussen een architect en een echtpaar over de auteursrechten op een modulair bouwsysteem genaamd de ‘Woodstackermodule’. De partijen hebben samengewerkt aan de (verdere) ontwikkeling dit bouwsysteem. Eind 2013 is de relatie tussen partijen verslechterd, omdat de vrouw een aandeel claimde in de door de architect en de man op te richten besloten vennootschap. Daarnaast gebruikte de vrouw zonder toestemming ontwerpen en afbeeldingen van het bouwsysteem op haar website en sociale media. Hierop is architect een procedure gestart tegen de vrouw waarin hij onder meer een verbod op het gebruik van zijn ontwerpen en een rectificatie heeft gevorderd. De rechtbank wees de vorderingen toe, waarna de vrouw in hoger beroep is gegaan en de man zich bij de procedure voegde.
De zaak ging ook over het handelsnaamrecht, maar dat laat ik voor dit blogartikel buiten beschouwing.
Oordeel van het hof
In hoger beroep werd allereerst beoordeeld of het ontwerp en de afbeeldingen auteursrechtelijk beschermde werken zijn in de zin van artikel 10 Auteurswet (Aw). Om als ‘werk’ te worden aangemerkt moet worden voldaan aan twee voorwaarden: 1) het werk moet oorspronkelijk zijn en een eigen intellectuele schepping van de maker vormen, en 2) de vormgeving van het werk moet voldoende nauwkeurig en objectief identificeerbaar zijn.
Een werk is ‘oorspronkelijk’ als het de persoonlijkheid van de maker weerspiegelt die tot uiting komt door de vrije creatieve keuzes van de maker bij de totstandkoming van het werk. Indien technische of functionele eisen de vormgeving bepalen, is er geen of slechts beperkte ruimte voor creatieve vrijheid en ontbreekt de oorspronkelijkheid.
Volgens het hof bevatten de afbeeldingen voldoende vrije creatieve keuzes van de maker, zoals de schaduwwerking en de plaatsing van personen en objecten. Met betrekking tot de module is het hof is van oordeel dat de rechthoekige vormgeving van de module is bepaald door technische en functionele eisen, omdat de module verplaatsbaar en stapelbaar moet zijn. Dit geldt ook voor de elementen die nodig zijn om de module aan elkaar te kunnen koppelen. Het ontwerp daarentegen bevat volgens het hof wel voldoende creatieve keuzes, zoals de doorlopende wanden, de naar achter geplaatste pui en de glazen balkons. Hierdoor worden zowel de afbeeldingen als het ontwerp beschermd door het auteursrecht.
Het hof verwerpt de stelling van het echtpaar dat zij mede-auteursrechthebbenden zijn. Hun bijdragen bestonden voornamelijk uit technische en functionele specificaties, die onvoldoende waren voor auteursrechtelijke bescherming. Het echtpaar kon bovendien onvoldoende aantonen dat zij een wezenlijke bijdrage aan de creatieve keuzes hadden geleverd. Het hof oordeelde daarom dat de architect de auteursrechthebbende is op het ontwerp van het modulaire bouwsysteem en de afbeeldingen, en dat er sprake was van inbreuk op zijn rechten.
/Yasar%20Bayram.png?width=1080&height=1080&name=Yasar%20Bayram.png)
Praktische tips
Deze uitspraak biedt waardevolle inzichten voor partijen die samenwerken bij het ontwerpen en ontwikkelen van producten, bouwsystemen of andere werken. Om juridische conflicten te voorkomen, is het essentieel om vooraf heldere afspraken te maken over de intellectuele eigendomsrechten. Hieronder volgen enkele belangrijke aandachtspunten.
Leg afspraken over intellectuele eigendomsrechten vast
Veel geschillen ontstaan doordat er bij aanvang van de samenwerking geen duidelijke afspraken worden gemaakt over de intellectuele eigendomsrechten. Dit kan worden voorkomen door in een overeenkomst vast te leggen:
- wie de intellectuele eigendomsrechten verkrijgt op de ontwerpen en schetsen;
- of het intellectuele eigendomsrechten gezamenlijk wordt gedeeld;
- wat er gebeurt als de samenwerking eindigt.
Documenteer creatieve bijdragen
Alleen de partij die de creatieve keuzes heeft gemaakt, wordt als auteursrechthebbende aangemerkt. Algemene ideeën en technische/functionele input zijn niet voldoende voor auteursrechtelijke bescherming. Het is daarom belangrijk om vast te leggen wie welke bijdrage levert in het ontwerp- en ontwikkelproces. Ook is het belangrijk om de datering van schetsen, ontwerpen en digitale modellen vast te leggen en e-mails en aantekeningen goed te bewaren. Op die manier kan indien nodig worden aangetoond wie welke creatieve keuzes heeft gemaakt.
Conclusie
Deze uitspraak onderstreept het belang van duidelijke afspraken over intellectuele eigendomsrechten. Door vooraf heldere afspraken te maken over de intellectuele eigendomsrechten, kunnen kostbare juridische procedures worden voorkomen.
Neem contact op met JPR
Heb je vragen over auteursrechten, handelsnaamrechten of andere intellectuele eigendomsrechten? Neem dan contact op met een van onze specialisten binnen het intellectueel eigendomsrecht. We denken graag met je mee!
Maarten Berrevoets
Eva Lammers
Wouter te Woerd