BIM: botsen van aansprakelijkheden

De BIM-manager voert clashcontroles uit en is verantwoordelijk voor het laten ontstaan van (clashvrije) coördinatiemodellen.

Bimmen in de bouw: wat is de status? Nog lang niet alle bouwpartners doen mee en dit beperkt de mogelijkheid volledig met BIM aan de slag te gaan. Toch wordt het steeds meer gemeengoed.

Hoe ver is BIM inmiddels doorgedrongen tot de dagelijkse bouwpraktijk? Wordt bimmen al vaak ingezet als hét middel om tot volledig ontwerp en uitvoering te komen? Zijn de verschillende partijen in de bouwketen in staat om met elkaar in een BIM-omgeving te ontwerpen en uit te voeren? Geeft het samenwerken in een BIM-model juridisch hoofdpijn?

Als praktisch probleem wordt door velen het feit genoemd dat nog lang niet alle bouwpartners in de keten in staat of bereid zijn met BIM te werken. Dit beperkt de mogelijkheid om gezamenlijk in een BIM-model een volledig ontwerp te realiseren, laat staan om dit model in de uitvoering te gebruiken. Mede om die reden wordt BIM vaak alleen nog maar ingezet voor intern gebruik. Een praktisch voorbeeld daarvan is het gebruik door de calculator die door BIM in te zetten aanzienlijk op tijd kan besparen. Gebleken is dat een groot aantal ondernemingen toch op de een of andere manier iets met BIM doet. Wie er nog niet mee bezig is, geeft te kennen op (korte) termijn op de een of andere manier met BIM aan de slag te zullen gaan.

Vast staat dat bimmen niet meer weg is te denken en dat het in welke vorm en met welk doel dan ook zal toenemen. Om die reden is het goed om na te gaan of het werken in BIM-verband bijzondere juridische aandacht behoeft. Wat betekent BIM juridisch? Betekent het werken met BIM dat de min of meer gebruikelijke verdeling van aansprakelijkheden verandert?

Clashvrij-coördinator

Het BIM-ontwerpproces lijkt sterk op het samenwerken in een bouwteam. Nieuw bij het werken met BIM is, onder andere, de rol van de BIM-manager. De BIM-manager is verantwoordelijk voor het (laten) samenvoegen van de modellen en de informatie van de verschillende bouwpartners tot één centraal (3D-)coördinatiemodel. De BIM-manager voert vervolgens ook de clashcontroles uit en zorgt ervoor dat, indien sprake is van clashes, de daarbij betrokken partijen hun eigen model aanpassen, zodat het nieuwe en aangepaste coördinatiemodel clashvrij is. Met andere woorden: de BIM-manager is verantwoordelijk voor het laten ontstaan van (clashvrije) coördinatiemodellen, op basis waarvan het ontwerpproces kan worden voortgezet.

Het uitgangspunt dat iedere partij verantwoordelijk en dus aansprakelijk is voor eventuele fouten in het door haar geleverde werk/model, is algemeen aanvaard. Waar het lastig wordt, is bij de vraag wie verantwoordelijk is voor de juistheid van de coördinatiemodellen. Als blijkt dat in het clashvrij gedachte BIM-ontwerp toch een ontwerpfout is geslopen, rijst de vraag wie daarvoor aansprakelijk is. Is dat de BIM-manager die tot taak heeft de verschillende aspectmodellen samen te voegen en clashcontroles uit te voeren, of zijn het de ‘leveranciers’ van de aspectmodellen? Het ligt voor de hand ook hiervoor aansluiting te zoeken bij de regeling in de veelgebruikte modelbouwteamovereenkomst:

“Artikel 12:
De verantwoordelijkheid voor adviezen en ontwerpen ligt bij degene op wiens specifieke terrein in het bouwteam die adviezen en ontwerpen betrekking hebben, mits diegene die adviezen en ontwerpen heeft aanvaard en tot de zijne gemaakt.”

Bij het invoeren van de data is de BIM-manager afhankelijk van de input van de andere deelnemers. Wanneer deze input niet volledig is of onjuistheden bevat, behoort de ‘leverancier’ van die input in te staan voor de nadelige gevolgen daarvan.

Dezelfde taal

Van groot belang voor het vaststellen van de oorsprong van een fout is dat het ontwerp op verschillende momenten tijdens de totstandkoming en na het uitvoeren van een clashcontrole wordt bevroren en opgeslagen, zodat zichtbaar blijft van wie welke data (aspectmodellen) afkomstig zijn.

Verder spreekt het voor zich dat partijen dezelfde ‘taal’ moeten spreken. De aspectmodellen moeten uiteraard geschikt zijn om te worden opgenomen in het centrale model. Voor deze en aanverwante vragen van organisatorische en logistieke aard is het hebben van een (al dan niet projectspecifiek) protocol of werkboek onmisbaar.
In dat protocol zijn ook de projectspecifieke clashregels opgenomen. Die bevatten de uitgangspunten voor de clashcontroles.
Wij vinden het de plicht van de deelnemende partijen om bij aanvaarding van de opdracht het protocol (ook) op die regels te controleren en te waarschuwen wanneer die niet goed of niet volledig blijken te zijn.
Ook hier geldt dat het niet voldoen aan de waarschuwingsplicht leidt tot aansprakelijkheid.

Ten slotte is het van belang en ook redelijk dat wanneer de taak van een BIM-manager wordt uitgevoerd door bijvoorbeeld (de werkvoorbereider van) de bouwkundige hoofdaannemer, diens aansprakelijkheid wordt beheerst dan wel beperkt door de regelingen die gangbaar zijn bij adviseurs, zoals de DNR. Wanneer immers een externe adviseur als BIM-manager wordt aangesteld, dan zal deze doorgaans werkzaam zijn op basis van een overeenkomst van opdracht waarop (meestal) de DNR van toepassing zijn. Deze voorwaarden bevatten bepalingen waarin de omvang van aansprakelijkheid wordt beperkt.

Gemeengoed

De conclusie is wat ons betreft dat bimmen met een juiste afbakening van ieders taak en verantwoordelijkheden niet tot juridische hoofdpijn hoeft te leiden en dat het bimmen, zowel in de bouwketen als in de bouwkeet zelf, gemeengoed wordt.

Het BIM-ontwerpproces lijkt sterk op het samenwerken in een bouwteam, maar dan digitaal.