Bouwproject? Let op de rechten van de architect!

De bouwmarkt trekt aan. En waar gebouwd wordt, zijn ontwerpen en bouwtekeningen nodig. Het vakgebied van de architect. Het komt echter nogal eens voor dat bij (ver)bouwactiviteiten de rechten van de architect over het hoofd worden gezien. Dit kan vergaande gevolgen hebben. En zelfs tot een volledige bouwstop leiden. 

Reden genoeg om stil te staan bij dit onderwerp en aan de hand van de volgende situaties de aandachtspunten voor u op een rijtje te zetten.  

1) Het overnemen van onderhanden werk

Het komt regelmatig voor dat aannemers van elkaar bouwprojecten overnemen, bijvoorbeeld na een faillissement of een dreigend faillissement van de oorspronkelijke aannemer. Als er een architect bij zo’n bouwproject is betrokken, dient u goed op een aantal zaken te letten:

• Alle vergoedingen dienen aan de architect te zijn voldaan. Als dit niet gebeurt, kan een architect mogelijk zijn auteursrecht inroepen, óók als dit zou leiden tot een bouwstop (Uitspraak Rechtbank Gelderland 24 maart 2016).
• De architect moet daarnaast uitdrukkelijk goedkeuring hebben gegeven. Met een beroep op zijn  persoonlijkheidsrechten kan een architect namelijk voorkomen dat iedere willekeurige aannemer zijn ontwerp (af)bouwt omdat dit bijvoorbeeld zijn reputatie of de uitvoering van zijn ontwerp zou kunnen schaden. De bouw kan ook in dat geval volledig worden stil gelegd.
• Mocht u als aannemer bij het overnemen van werk in een discussie met de architect terecht komen over openstaande facturen van deze architect, let er dan bovendien op dat u geen arrogante houding aanneemt tegenover de architect. Dit kan namelijk zorgen voor een hogere proceskostenveroordeling! (Uitspraak Rechtbank Noord-Holland, 31 augustus 2016).

Kortom, zorg er bij het overnemen van onderhanden werk altijd voor dat de architect is gekend in het besluit om het bouwproject verder af te ronden.

2) Het verbouwen van een bouwwerk

De situatie kan zich ook voordoen dat een bouwwerk al is opgeleverd maar dit na verloop van tijd verbouwd dient te worden. Een architect kan met een beroep op zijn persoonlijkheidsrechten ook in dat geval zich mogelijk verzetten tegen een wijziging van zijn werk. Een architect heeft namelijk het recht zich te verzetten tegen elke misvorming, verminking of andere aantasting van zijn werk dat hem in zijn eer, goede naam of waarde zou kunnen aantasten. 

Uit de rechtspraak volgt dat een belangenafweging gemaakt zal moeten worden in het geval de kwestie tussen de aannemer en de architect escaleert (Uitspraak Rechtbank Noord-Holland, 30 november 2016). Daarbij geldt in het algemeen dat:

• een architect zich minder snel kan verzetten als de wijzigingen die de verbouwing met zich meebrengt beperkt en functioneel zijn.
• een beroep op de persoonlijkheidsrechten van de architect minder snel zal slagen als het te verbouwen bouwwerk lang heeft leeggestaan, waardoor een verbouwing noodzakelijk is.
• en al helemaal als het daarbij ook nog eens om een verouderd bouwwerk gaat. 

Het blijft echter raadzaam om als aannemer ook in dat geval de architect te raadplegen. De aannemer zal de architect op zijn minst de kans moet geven om het door de architect ontworpen bouwwerk te documenteren, zodat de architect zich daarmee minder snel op zijn auteursrechten kan beroepen. 

3) Het slopen van (delen van) een bouwwerk

Een grotere aantasting dan vernietiging van een werk is niet denkbaar. Toch kan een architect zich in deze situatie niet op het auteursrecht beroepen, tenminste als het werk volledig wordt gesloopt. Slopen brengt volgens de rechtspraak namelijk geen reputatieschade met zich mee (Uitspraak Rechtbank Amsterdam 21 maart 2016). 

Een eigenaar van een gebouw zal er wel op moeten letten dat hij zijn gebouw alleen vernietigt of sloopt als daarvoor (1) gegronde redenen bestaan en (2) de eigenaar de belangen van de architect behartigt door desgevraagd het bouwwerk te documenteren of de maker daartoe de gelegenheid te geven. 

En let ook bij sloop goed op. Als er kenmerkende elementen van het oude ontwerp zichtbaar blijven, wordt dit al snel niet als een ‘vernietiging’ gekwalificeerd, maar als een ‘wijziging’, waardoor de architect zich mogelijkerwijs toch op zijn auteursrecht kan beroepen. Het valt dus aan te bevelen om vooraf na te gaan of een architect persoonlijkheidsrechten heeft en zo ja, of hij deze wil handhaven.

Maak goede afspraken

Het moge duidelijk zijn dat de architect met het auteursrecht een sterk wapen in handen heeft. Als aannemer dient u er dus zeker van te zijn dat de architect zijn toestemming uitdrukkelijk heeft gegeven. Uit de rechtspraak volgt dat deze ook niet uit bijvoorbeeld de algemene voorwaarden van de DNR kan worden afgeleid. De opdrachtgever doet er op zijn beurt verstandig aan om de architect, voor zover mogelijk, bij voorbaat al om deze toestemming te vragen en dit contractueel goed vast te leggen.

Wij kunnen u als opdrachtgever, aannemer of architect helpen om deze afspraken helder en duidelijk op papier te krijgen en uw juridische positie bepalen.