Mag een verzekeraar een schade-uitkering weigeren als een verzekerde zijn eigen woning in brand steekt terwijl hij onder invloed is van een psychiatrische waanstoornis? Kan een verzekeraar dan met succes stellen dat de schade van de dekking is uitgesloten, omdat deze het gevolg is van opzet of roekeloosheid van de verzekerde?
De rechtbank Zeeland-West-Brabant boog zich over deze vraag en oordeelde dat de verzekeraar toch moest uitkeren. In dit blog leg ik uit hoe dat zit.
Wat was er aan de hand?
De verzekerde kampte met een paranoïde psychose, waarbij hij leed aan wanen en agressieve impulsdoorbraken. Hij gebruikte medicatie, maar stopte daar op een gegeven moment mee. In de overtuiging dat zijn machines werden gesaboteerd, stak hij zijn woning en bedrijfsgebouw in brand. Beide panden raakten zwaar beschadigd.
De woning (met inboedel) en het bedrijfsgebouw (met inventaris, elektronica en landbouwmaterieel) waren bij twee verschillende verzekeraars verzekerd. Toch weigerden beide verzekeraars uit te keren. Volgens hen was sprake van opzettelijke brandstichting, roekeloos handelen of een strafbaar feit — allemaal uitgesloten van dekking volgens de polisvoorwaarden.
De kernvraag: was er sprake van opzet?
Volgens artikel 7:952 BW is schade die door opzet of roekeloosheid is veroorzaakt, niet verzekerd. Maar wat als de verzekerde tijdens zijn daad psychisch ernstig ziek was? De rechtbank oordeelde dat opzet ontbreekt wanneer iemand door een geestelijke stoornis de gevolgen van zijn handelen niet kon overzien. Ook roekeloosheid vereist een bepaald bewustzijn dat in deze zaak ontbrak.
De rechtbank liet zich hierbij leiden door deskundigenrapporten. Daaruit bleek dat de verzekerde op het moment van de brandstichting leed aan een paranoïde psychose, geen ziektebesef had en impulsief handelde. Hij kon de gevolgen van zijn gedrag niet overzien en kon ook niet anders handelen.
Culpa in causa? Niet in dit geval
De verzekeraars betoogden dat de schade alsnog voor rekening van de verzekerde moest komen, omdat hij zijn medicatie bewust had gestaakt: een geval van culpa in causa. De rechtbank ging hier niet in mee. Anders dan bij bijvoorbeeld drugsgebruik (zelfintoxicatie), was hier geen sprake van een bewuste keuze met voorzienbare gevolgen. De psychische instabiliteit vloeide voort uit zijn onderliggende ziekte, niet uit een vrijwillige gedraging.
Beperkende uitleg van polisvoorwaarden
De rechtbank keek ook kritisch naar de polisvoorwaarden. Eén van de verzekeraars stelde dat schade door strafbare feiten is uitgesloten, ongeacht of er sprake is van strafrechtelijke schuld. Toch oordeelde de rechtbank anders. Mede op grond van artikel 6:238 lid 2 BW — dat bepaalt dat bij een voor meerdere uitleg vatbaar beding de meest gunstige uitleg voor de consument geldt — vond de rechter dat de verzekerde ervan mocht uitgaan dat de uitsluiting alleen geldt bij opzettelijk of verwijtbaar handelen. Omdat er in de polisvoorwaarden nu eenmaal geen expliciete uitsluiting was opgenomen voor schade ontstaan door een geestelijke stoornis, moest de schade gewoon worden vergoed.
Conclusie: gewoon verzekerd
De rechtbank oordeelde dat de verzekerde niet opzettelijk of roekeloos handelde en van verwijtbaarheid geen sprake is. De schade moet dus worden vergoed.
Deze uitspraak volgt de bestendige lijn dat verzekeraars niet zomaar dekking mogen weigeren als er sprake is van psychische problematiek. Opzet vereist dat iemand weet en wil dat zijn handelen tot schade leidt — en als die mentale capaciteit ontbreekt, ontbreekt ook het opzet.
Neem contact op met JPR
Heb je na het lezen van deze zaak nog vragen? Of heb je vragen over het verzekeringsrecht? De verzekeringsrechtadvocaten van JPR denken graag met je mee. Neem vrijblijvend contact op om je vragen of wensen te bespreken.
Leonie Ouwersloot-Koster
David Vrijbergen