Dwaling
Gekocht is gekocht. Als echter blijkt dat je op het verkeerde been bent gezet, kan de koper de koop soms terugdraaien. De koper moet dan teruggeven wat hij heeft gekregen. De verkoper moet de koopprijs terugbetalen. Daarvoor is nodig dat de koper heeft gedwaald. Dat wil zeggen dat hij een verkeerde voorstelling van zaken had. De vlieger gaat niet op als de koper beter had moeten weten. Een beroep op dwaling kan ook worden uitgesloten in de overeenkomst.
Verkoop van aandelen
Bij de verkoop van aandelen komt heel wat kijken. Een verstandige koper zal de verkoper het hemd van het lijf vragen. Daarbij moeten alle belangrijke documenten op tafel komen. Denk aan de huurovereenkomst voor het bedrijfspand, de arbeidsovereenkomsten met het personeel, de laatste jaarrekening, een actuele kolommenbalans enzovoorts. Dat heet een due diligence onderzoek.
Verder zal een verstandige koper allerlei garanties van de verkoper willen hebben. Een gebruikelijke garantie is dat de financiële cijfers een juist beeld geven. Op deze wijze probeert de koper zoveel mogelijk te voorkomen dat hij een kat in de zak koopt.
Dwaling in een praktijksituatie
Onlangs moest de Hoge Raad oordelen over de volgende zaak. Rookie B.V. had van ABC Hekwerken alle aandelen in Promis Security Systems B.V. (PSS) gekocht. De koopprijs was €1,-. Rookie nam daarbij de schuld van PSS aan ABC van €482.933,- over. ABC had Rookie een overnamebalans gegeven en die gegarandeerd. In die balans stond een winst van €94.284,-, een brutowinstmarge van 54% en onderhanden werk voor € 156.330,-.
Achteraf blijkt dat PSS geen winst, maar een verlies van €109.236,- had geleden. Uiteindelijk gaat PSS failliet. Rookie vernietigt de koopovereenkomst op grond van dwaling. Zij eist het aan ABC betaalde bedrag terug. Voor het geval dat niet lukt, eist zij schadevergoeding. ABC is het daar niet mee eens.
Oordeel van de rechter
Volgens de rechtbank was er geen dwaling. ABC moest wel schadevergoeding betalen.
In hoger beroep besliste het gerechtshof dat het beroep op dwaling wel slaagde. Het gerechtshof meende echter dat de overdracht van de aandelen niet ongedaan kon worden gemaakt. PSS was immers intussen failliet gegaan. Rookie kon de aandelen daarom niet meer in dezelfde staat teruggeven. Verder vond het hof dat ABC onredelijk zou worden benadeeld als zij de gehele koopsom zou moeten terugbetalen. Het hof trok daarvoor een kwart van de koopsom af.
Wat vond de Hoge Raad?
De Hoge Raad was het niet eens met het gerechtshof. Het hof had beter moeten uitleggen waarom de aandelenoverdracht moeilijk ongedaan kon worden gemaakt. Op zich konden de aandelen immers gewoon worden teruggegeven. Verder had het hof niet uitgelegd waarom Rookie een onredelijk voordeel zou krijgen bij terugbetaling van de volledige koopsom. Het hof had alleen naar het nadeel van ABC gekeken. De Hoge Raad verwijst de zaak naar een ander gerechtshof. Deze moet het hoger beroep nu opnieuw beoordelen. Daarbij moet dit gerechtshof rekening houden met de oordelen van de Hoge Raad. De uitspraak van de Hoge Raad is hier te vinden.
Terugdraaien overname
Het terugdraaien van een overdracht van aandelen is een hachelijke zaak. “You can’t unscramble the eggs”, zeggen de Engelsen. Intussen is er veel gebeurd in de vennootschap en dat kan meestal niet ongedaan worden gemaakt. Deze factoren alléén zijn echter geen reden om af te zien van terugdraaien. De koper die heeft gedwaald, heeft recht op terugbetaling van de koopsom. De verkoper moet zich redden met wat hij terugkrijgt. Indien de koper in de tussentijd geld of goederen uit de vennootschap heeft gehaald of ander voordeel heeft genoten, moet hij dat uiteraard vergoeden. In dit geval waren bijvoorbeeld voorraden verkocht. Het gaat daarbij om de voordelen voor de koper en niet de nadelen voor de verkoper.
Wat kan een advocaat voor jou doen?
Bij de koop en verkoop van aandelen komt veel kijken. Voor beide partijen staat vaak veel op het spel. Het is daarom van groot belang dat de transactie zorgvuldig wordt voorbereid en uitgevoerd. Een advocaat kan het due diligence onderzoek uitvoeren. Verder luistert de koopovereenkomst nauw. De koper wil graag garanties dat het klopt en de verkoper wil zijn risico’s zoveel mogelijk beperken. Blijkt achteraf dat de koper toch een kat in de zak heeft gekocht, dan moet hij op tijd aan de bel trekken. Bij dwaling moet dat binnen drie jaar na ontdekking. Dat soort claims zijn ingewikkeld. Dat blijkt ook weer uit deze zaak. De ondernemingsrecht advocaten van JPR hebben daar veel ervaring mee en helpen je graag.
Albert Jan Boer
Wouter te Woerd
Marjolein Meijer