Onder invloed van blurring?

Blurring betekent grensvervaging of branchevervaging. Het wordt vaak in verband gebracht met de verstrekking van alcohol op plekken waar dit eigenlijk niet is toegestaan. Blurring maakt onderdeel uit van het regeerakkoord. Vanuit verschillende hoeken is kritiek, met name omdat het alcoholgebruik zou normaliseren. Waar minder aandacht voor is, maar waar veel werkgevers al langere tijd last van kunnen hebben, is de invloed van blurring op de toepasselijkheid van cao’s en pensioenregelingen. Daarover gaat deze blog.

Brancheverenigingen

Van oudsher bestaan in Nederland brancheverenigingen of werkgeversverenigingen. Werkgevers die tot een bepaalde branche of bedrijfstak behoren verenigen zich hierin. De verenging behartigt de belangen van de leden. Veelal is het doel van een branchevereniging ook het sluiten van een cao met een of meer vakbonden. Onderdeel van de cao is dan de arbeidsvoorwaarde pensioen, vaak onder te brengen bij een bedrijfstakpensioenfonds.

Algemeen Verbindend Verklaard cao’s en Verplicht Gestelde Bedrijfstak Pensioenfondsen

Niet iedere werkgever is lid van een werkgeversorganisatie. Deze werkgevers zijn dus in beginsel niet gebonden aan de cao. Om ervoor te zorgen dat de cao voor alle werkgevers in de bedrijfstak geldt, kan de minister op verzoek van sociale partners een cao Algemeen Verbindend Verklaren (AVV). Indien de minister een cao AVV verklaart, zijn de pensioenbepalingen hiervan uitgesloten. Een cao heeft een beperkte looptijd en de AVV-periode is vaak nog korter. Voor pensioenverplichtingen zou dit een onwerkbare situatie opleveren. Daarom kunnen sociale partners de minister verzoeken de pensioenverplichtingen doorlopend verplicht te stellen. Hiertoe neemt de minister dan een verplichtstellingsbesluit.

Werkingssfeer

Bij het AVV verklaren van een CAO of het verplichtstellen van deelname in een Bedrijfstakpensioenfonds is het van belang de branche te omschrijven. Afhankelijk van deze werkingssfeerbepalingen moet een werkgever wel of niet verplicht de cao toepassen. Dit geldt ook voor het al dan niet aanmelden bij het verplichtgesteld bedrijfstakpensioenfonds.

De werkingssfeerbepalingen zijn ook van belang om vast te stellen of werknemers aanspraak hebben op pensioen. De werknemer heeft recht op pensioen van het bedrijfstakpensioenfonds als de werkzaamheden onder de werkingssfeerbepalingen vallen. Dit geldt ook als een werkgever een werknemer (ten onrechte) niet aanmeldt voor een bedrijfstakpensioenfonds. Het recht volgt uit de wet in combinatie met het verplichtstellingsbesluit. De aanmelding door de werkgever of het betalen van premie is geen vereiste voor de aanspraak op pensioenrechten.

Uitleg van Werkingssfeerbepalingen

Vaak zijn deze bepalingen niet duidelijk. Dit terwijl het uitgangspunt is dat werkingssfeerbepalingen voor de gemiddelde werkgever duidelijk zouden moeten zijn. Het komt in de praktijk voor dat een kantonrechter bepaalt dat de werkzaamheden niet onder de werkingssfeer vallen. Vervolgens oordeelt bijvoorbeeld een gerechtshof daar anders over. Kort gezegd komt het neer op het zoveel mogelijk grammaticaal uitleggen van de teksten. De bedoeling van de opstellers van de tekst moet zoveel mogelijk worden weggelaten. Wel mag worden gekeken naar zogenoemde onaannemelijke rechtsgevolgen. Een bepaalde letterlijke uitleg kan een gevolg hebben dat bijvoorbeeld in strijd is met de redelijkheid en billijkheid.

Branchevervaging

Het fenomeen van branchevervaging speelt bij collectieve arbeidsvoorwaarden al lange tijd een onderschatte rol. Het systeem is gericht op het omschrijven van de grenzen van een branche. Dit terwijl branches vervagen. Het uitbesteden van werkzaamheden (naar lage loonlanden) en de opkomst van interneteconomie (platform-arbeid) zijn enkele voorbeelden. Dit geldt ook voor de boekwinkels waar je koffie kan drinken. En denk ook aan kappers die knippen onder het genot van een glaasje wijn.

Sociale partners passen van tijd tot tijd werkingssfeerbepalingen aan. Zij doen dit om met marktontwikkelingen mee te gaan. En om grenzen op te rekken om branchevervaging tegen te gaan. Dit komt de leesbaarheid van werkingssfeerbepalingen vaak niet ten goede. Branchevervaging heeft daarbij ook tot gevolg dat bepaalde werkingssfeerbepalingen overlap gaan vertonen. In de praktijk komt het voor dat werkgevers door twee of meer verschillende pensioenfondsen worden aangesproken. Het is immers niet direct duidelijk onder welke branche de werkgever valt.

Gevolgen

Werknemers en werknemersverenigingen kunnen nakoming van de cao vorderen. In sommige gevallen heeft een werkgever geen pensioenregeling. De werkgever ziet zich (met terugwerkende kracht) geconfronteerd met een aanzienlijke premielast. Het innen van werknemerspremie is dan veelal niet meer mogelijk.

Het verplichtgesteld pensioenfonds kan verlangen dat de bestaande regeling op hetzelfde niveau wordt gebracht als de verplichte regeling. Dit is dan een voorwaarde om vrijstelling te verlenen om deel te nemen aan de verplichte pensioenregeling. Naast bijstortingskosten ziet de werkgever zich geconfronteerd met advieskosten (actuarieel en juridisch).

Oplossingen

Om discussies over branchevervaging te voorkomen is het hoofdzakelijkheidscriterium vaak onderdeel van de werkingssfeerbepaling. Dit is echter niet altijd de oplossing. Over de toepassing van een hoofdzakelijkheidscriterium kunnen werkgevers en pensioenfonds uitgebreid discussiëren. Bovendien is overlap tussen werkingssferen niet altijd te voorkomen. De ene branche rekent naar uren, de andere branche rekent op basis van omzet. Weer een andere bedrijfstak doet dit op basis van de betrokken loonsom. Bovendien zijn er dan altijd nog branches die geen hoofdzakelijkheidscriterium kennen in hun werkingssfeerbepalingen.

Een betere afstemming ten aanzien van de werkingssfeerbepaling is gewenst. Zo kunnen in ieder geval de ongewenste effecten van branchevervaging worden tegen gegaan.

Een versterkende (maar nu nog ondenkbare) oplossing zou het invoeren van een pensioenplicht kunnen zijn, met één basispensioenregeling. Iedere discussie over werkingssfeer is daarmee in de kiem gesmoord.

Tot die tijd

Bent u een ondernemende ondernemer die out of the box denkt? Denk ook aan de gevolgen voor collectieve arbeidsvoorwaarden. Graag denken wij met u mee onder het genot van een kopje koffie!