Waar moet u op letten bij toezicht van de NVWA?

Het kan zo maar voorkomen dat in uw fabriek ’een vreemde snuiter’ rondloopt die bij navraag een toezichthouder van NVWA blijkt te zijn. De vraag die in dat kader gesteld wordt is vaak ‘kan dat zo maar?’  De NVWA mag inderdaad veel in haar toezicht, maar niet alles. Wat zijn de punten waar u op kunt en moet letten

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit is op onderdelen het toezicht dat zij houdt op ondernemingen in de voedings- en diervoederbranche sinds een jaar of twee aan het intensiveren. De politieke druk laat zich ook bij haar voelen en toezicht wordt, naar het lijkt, meer vanuit een machtspositie gehouden dan vanuit de visie dat alle spelers in de branche hetzelfde doel hebben: goed en veilig voedsel dat het vertrouwen van de consument verdient.

Wat mag?

De bevoegdheden van toezichthouder zijn gegeven in de Algemene wet bestuursrecht, de Awb, en, wat betreft de NVWA, in de Warenwet. Toezichthouders mogen namelijk niets, tenzij de wet anders bepaalt. De wet bepaalt echter nogal wat:

• Een toezichthouder is een persoon die op grond van de wet is belast met het houden van toezicht op de naleving van de wet (art. 5:11 Awb).
• Of een toezichthouder als zodanig is aangewezen blijkt uit zijn legitimatiebewijs dat hij op eerste verzoek aan u moeten tonen (art. 5:12Awb).
• Een toezichthouder mag veel, maar zijn bevoegdheden mag hij alleen gebruiken voor zover dat redelijkerwijs nodig is voor de uitoefening van zijn taak (art. 5:13Awb).
• De toezichthouder mag, met medeneming van benodigde apparatuur en van personen die hij daartoe heeft aangewezen, elke plaats betreden met uitzondering van een woning zonder toestemming van de bewoner (art. 5:15 Awb). Op grond van artikel 29 van de Warenwet mag hij dit laatste wel echter wel om te komen en te gaan naar een in de woning aanwezig bedrijfsruimte.
• Een toezichthouder is bevoegd inlichtingen te vorderen (art. 5:16 Awb) en inzage te verlangen in identiteitsbewijzen (art. 5:16a Awb).
• Een toezichthouder mag inzage vorderen in zakelijke bescheiden, kopieën daarvan maken en zo nodig de betreffende gegevens, kort, meenemen (art. 5:17 Awb).
• Een toezichthouder mag zaken onderzoeken en daarvan monsters nemen. Daarvoor mag hij verpakkingen openen. Desgevraagd wordt een contra monster genomen. De monsters worden indien mogelijk teruggegeven. Op verzoek wordt een belanghebbende zo spoedig mogelijk op de hoogte gesteld van de resultaten van het onderzoek (art. 5:18 Awb).
• Een toezichthouder mag vervoermiddelen en hun lading onderzoeken, het vervoermiddel stilhouden en eventueel meenemen naar een door hem aangewezen plaats (art. 5:19 Awb).

Wat moet?

U moet op grond van de wet aan het toezicht meewerken (art. 5:20 Awb). Dat houdt dus in dat u gevraagde administratie moet overhandigen, maar ook dat u op gerichte vragen antwoord moet geven. Zolang er geen sprake is van een strafrechtelijk onderzoek op grond van een verdenking dat de wet is overtreden heeft u geen zwijgrecht. Het is zelfs zo dat een weigering mee te werken een strafbaar feit is. De NVWA kan een bestuurlijke boete opleggen en kan medewerking afdwingen op straffe van verbeurte van een dwangsom. Daarnaast zijn sommige NVWA-toezichthouders ook Bijzonder opsporingsambtenaar (Boa) en kunnen zij, zoals ten tijde van de fipronil-affaire, strafrechtelijk opsporingsonderzoek doen. 

Wat is verstandig?

Omdat niet meewerken strafbaar is, is het verstandig mee te werken. Vooral ook omdat in moderne bedrijven alles is vastgelegd en uiteindelijk toch aan het licht komt bij controles. Verzet is alleen te overwegen als de toezichthouder zich buiten zijn taak beweegt of als de betreffende handeling verder gaat dan redelijk nodig.

Om te kunnen beoordelen wat uw positie is, is het verstandig de toezichthouder om zijn legitimatie te vragen en de gegevens op te schrijven. Zo nodig kunt u de NVWA bellen en vragen of het klopt, er zijn namelijk vervalste bewijzen in omloop naar ik heb begrepen. Vervolgens vraagt u wat het doel van het toezicht is. U kunt dan immers beoordelen wat de bevoegdheden zijn.

 In een eventuele procedure is het goed te weten wat de NVWA weet. Daarom moet u de toezichthouders nooit alleen door het bedrijf laten lopen en noteren welke informatie wordt verkregen: vragen en antwoorden en gekopieerde stukken.

 Als monsters worden genomen moet u er op toezien dat dit op de juiste manier gebeurt en dat dit juist wordt beschreven in het proces-verbaal. U moet altijd vragen om een contra monster zodat u dit kunt laten analyseren door een door u gekozen, gecertificeerd, laboratorium.

Advies

Bij toezicht acties van de Fiod en de ACM worden, vaak werkelijk binnen 15 minuten, zogenaamde ’dawnraid-teams’ van advocaten ingevlogen die één-op-één de toezichthouders uit het overheidsteam ‘schaduwen’. In voedsel- en milieuzaken zien we dit nog niet vaak op die manier. Het is echter wel verstandig snel contact op te nemen met een deskundig adviseur die u kan begeleiden in het traject. Overtredingen, of zelfs verdenkingen, kunnen grote gevolgen hebben en voor u het weet loopt het uit de hand en zit u zelf bij de politie of wordt uw bedrijf stil gelegd.

Dit artikel verscheen eerder op de website van Voedingsmiddelen, Management en Technologie, www.vmt.nl