Worden auteurs beter beschermd dankzij wetswijziging?

Vanaf juli 2015 is de Wet Auteurscontractenrecht in werking getreden. Het doel van deze wet is om de positie van auteurs en uitvoerend kunstenaars beter te beschermen. In dit artikel worden de wijzigingen die door de nieuwe wet zijn doorgevoerd in de Auteurswet (Aw) en de Wet op de Naburige Rechten (WNR) besproken, waarbij nader zal worden ingegaan op de vraag of de positie van auteurs en uitvoerend kunstenaars in de praktijk daadwerkelijk is verbeterd.

Overdragen rechten: akte

Voor het overdragen van de exploitatierechten is volgens de Auteurswet altijd een akte vereist. Deze eis gaat door wijziging van artikel 2 van de Auteurswet nu ook gelden bij het verstrekken van exclusieve licenties. Dit betekent dat partijen, indien zij exploitatierechten overdragen of een exclusieve licentie verstrekken, dat op schrift moeten zetten en het betreffende document van overdracht moeten voorzien van een handtekening. In de praktijk zal dit inhouden dat partijen de maker van een werk alleen mogen verbieden een eigen werk te publiceren als zij beschikken over een akte. Dit kan betekenen dat er bij het verstrekken van kortdurende exclusieve licenties extra administratieve handelingen dienen te worden verricht door de maker van een werk.

Billijke vergoeding

Dankzij inwerkingtreding van de Wet Auteurscontractenrecht zijn er verschillende wijzigingen doorgevoerd in de Auteurswet en de Wet op de Naburige Rechten. Zo krijgen auteurs en uitvoerend kunstenaars onder andere:

1. Recht op een billijke vergoeding voor de verlening van het recht om een werk toegankelijk te maken voor het publiek (artikel 25 lid 1 Aw);
2. Recht op een aanvullende redelijke vergoeding als de vergoeding voor een werk niet in verhouding staat met de opbrengsten van de exploitatie van een werk. Dit kan het geval zijn als een auteur bijvoorbeeld onverwachts een bestseller schrijft (artikel 25d Aw);
3. Recht op gehele of gedeeltelijke ontbinding van de overeenkomst met de exploitant, zoals een uitgever, die het werk onvoldoende exploiteert (artikel 25e Aw);
4. Recht op vernietiging van een onredelijk bezwarend beding, waarbij een geschillencommissie kan worden ingesteld voor beslechting van geschillen over een vermoedelijk onredelijk bezwarend beding (artikel 25f Aw).

Het is van belang om te vermelden dat volgens artikel 25h lid 1 Auteurswet de maker geen afstand kan doen van de rechten zoals benoemd in hoofdstuk 1 van de Auteurswet. De wetgever heeft deze bepaling opgenomen zodat de maker niet kan worden gedwongen om afstand te doen van bovengenoemde rechten.

In de praktijk brengt deze bepaling meer zekerheid met zich voor de maker van een werk, vanwege het feit dat deze geen afstand kan doen van het recht op een billijke vergoeding. Thans is nog onduidelijk wat de hoogte van een redelijke vergoeding zal inhouden. Daarom is het in het kader van rechtszekerheid van belang dat de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap gebruik zal maken van haar bevoegdheid zoals vastgelegd in artikel 25ac van de Auteurswet om de hoogte van een billijke vergoeding in een bepaalde branches vast te stellen.

Open Access

Bij inwerkingtreding van de Wet Auteurscontractenrecht is er ook een Open Access bepaling in de Auteurswet (artikel 25fa Aw) opgenomen. Hierin staat dat de maker van een kort werk, zoals een wetenschappelijk artikel, dat met publieke middelen is bekostigd deze na een redelijke termijn na publicatie gratis via internet toegankelijk mag maken, mits de maker de bron van de eerste openbaarmaking vermeldt. Zo mogen bijvoorbeeld artikelen van personen in dienst van een universiteit gratis beschikbaar worden gesteld.
Dit zal betekenen dat uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften een beperktere tijdslimiet hebben om te profiteren van publicatie van een werk. Doordat niet is vastgesteld wat in de praktijk een ‘redelijke termijn na publicatie’ zal inhouden zal deze periode afhangen van de termijn waarin partijen zoals uitgevers economisch voordeel kunnen behalen bij het exclusief publiceren van een werk.

Rechten van filmmakers

Dankzij vernieuwing van artikel 45d van de Auteurswet krijgen filmproducenten en filmmakers te maken met duidelijkere regels omtrent de exploitatie en de te betalen vergoedingen van audiovisueel materiaal. Zo wordt bij de totstandkoming van films volgens de nieuwe bepaling vermoed dat de filmmakers de rechten van exploitatie hebben overgedragen aan de filmproducent. Daarbij krijgen de belangrijkste makers van audiovisueel materiaal recht op een proportionele en redelijke vergoeding. Verder zal de filmmaker ook recht hebben op een vergoeding voor toekomstige exploitatievormen die ten tijde van het sluiten van de overeenkomst nog onbekend waren. In de praktijk zal het lastig zijn voor filmmakers om de laatstgenoemde vergoeding op te eisen, doordat het complex kan zijn voor filmmakers om goed zicht te hebben op alle toekomstige exploitatievormen.

Overgangsrecht

De Wet Auteurscontractenrecht geldt alleen voor contracten die na invoering van deze wet zijn gesloten. De ontbindings- en vernietigingsbepalingen, en de bevoegdheid om tussentijds op te zeggen, gelden echter wel voor de contracten die vóór de invoering van deze wet zijn gesloten.

Conclusie

Concluderend komen de wetswijzigingen die zijn doorgevoerd dankzij inwerkingtreding van de Wet Auteurscontractenrecht zeker ten goede aan de positie van de auteur of uitvoerend kunstenaar. Het vereiste van een akte bij verlening van korte exclusieve licenties zal echter wel extra administratieve lasten met zich brengen. Daarnaast krijgen auteurs en uitvoerend kunstenaars meer rechten op het gebied van het vorderen van een billijke vergoeding voor een werk. Alleen is er op dit gebied nog veel onduidelijkheid omdat in de wet niets staat over de exacte hoogte van de billijke vergoeding. Het zal uiteindelijk aan de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zijn om de hoogte van deze billijke vergoeding vast te stellen.