Legitieme portie: wat is dat en hoe zit het?

Kinderen hebben altijd recht op een legitieme portie (wettelijk erfdeel), wat u ook in uw testament bepaalt. Leeft een kind niet meer, dan nemen zijn of haar kinderen de plaats in. Iemand die aanspraak heeft op een legitieme portie heet een legitimaris. Wij leggen u graag uit wat dit is en hoe het werkt.

Wat is de legitieme portie?

De legitieme portie is de helft van hetgeen een kind normaal gesproken zou erven. Daar kunt u niets aan doen. De legitieme portie is altijd in geld. Als het kind geen erfgenaam is heeft het geen recht op goederen uit de nalatenschap.

De legitieme portie helpt kinderen die onterfd zijn door hun ouders of als gevolg van benoeming van andere erfgenamen en/of legaten in het testament te weinig zouden krijgen. Maar ook wanneer bij leven door de erflater (overledene) schenkingen zijn gedaan, waardoor er te weinig meer van de erfenis over is.

Wanneer moet een beroep op de legitieme portie worden gedaan?

Het kind moet binnen vijf jaar na overlijden bij de erfgenamen aanspraak op die legitieme portie maken. Een belanghebbende kan een kortere termijn stellen, maar die moet wel redelijk zijn. Indien de echtgenoot van de erflater echter nog leeft moet het kind binnen negen maanden na overlijden aan die echtgenoot laten weten dat hij een beroep op zijn legitieme portie doet. Anders hoeft die echtgenoot niet meer mee te betalen.

Hoe wordt de legitieme portie berekend?

Voor de berekening van de legitieme portie tellen de legaten in het testament niet mee. Verder worden bepaalde giften meegeteld. Gebruikelijke giften zoals de gewone verjaardagscadeaus tellen niet mee. Deze giften tellen wel mee:

• giften waarvan schenker én ontvanger weten dat daardoor de legitieme portie in gevaar komt;
• giften aan afstammelingen, die zelf legitimaris zijn, ongeacht wanneer ze gedaan zijn;
• giften aan derden in de laatste vijf jaar.

Alles wat een legitimaris langs andere weg van erflater heeft gekregen, komt in mindering op de legitieme portie. Denk aan giften bij leven, een deel van de erfenis als erfgenaam of uit een legaat.

Wat kan een legitimaris doen?

De legitieme portie wordt zoveel mogelijk voldaan uit het ‘vrije’ gedeelte van de nalatenschap. Dat is het deel waarover erflater niet in zijn testament heeft beschikt. Vervolgens worden de erfstellingen en legaten tegelijk naar evenredigheid ingekort. Een erfdeel van een andere legitimaris wordt als laatste ingekort. Daarbij moeten alle legitimarissen uiteindelijk ten minste evenveel krijgen. Bij testament kan een andere volgorde worden bepaald.

Levert dat nog niet genoeg op, dan kan een legitimaris de giften die meetellen bij de berekening van de legitieme portie inkorten. Dat betekent dat de ontvanger de gift moet terugbetalen. Ook hier geldt dat een ontvanger die zelf legitimaris is uiteindelijk ten minste evenveel moet overhouden.

Een voorbeeld

Wanneer ouders tijdens hun leven alles al hebben weggegeven aan de twee kinderen die hun favorieten zijn en het derde kind krijgt niets, dan kan dit laatste kind een beroep doen op de legitieme portie. In dat geval kan hij die giften inkorten. Dat houdt in dat hij geld terug kan vorderen bij de andere kinderen om aan zijn legitieme portie te komen.

Legitieme portie geldt voor álle kinderen

Alle kinderen van een overledene hebben recht op een legitieme portie. Dus niet alleen kinderen die tijdens een huwelijk zijn geboren, maar ook alle buitenechtelijke kinderen. Er moet alleen officieel vaststaan dat het kind biologisch een afstammeling is van de erflater. Het maakt niet uit of de erflater de afstammeling heeft erkend of niet. Als het kind bij het overlijden van zijn ouder niet meer leeft, gaat het recht over op zijn afstammelingen.

Meer weten over erfrecht en de legitieme portie?

Neem contact op met Paul Schepel, advocaat erfrecht in Deventer, via schepel@jpr.nl of Albert Jan Boer, advocaat erfrecht in Doetinchem, via boer@jpr.nl. Zij kunnen u meer vertellen over de mogelijkheden van procederen en aansprakelijk stellen in verband met een erfenis.