Wat is een portret?
De wetgever omschrijft een portret als volgt: ‘een afbeelding van het gelaat van een persoon, met of zonder die van verdere lichaamsdelen, op welke wijze zij ook is vervaardigd’. Als enkel naar deze toelichting wordt gekeken, zou gedacht kunnen worden dat een portret enkel het gezicht van een persoon omvat. Dit is echter niet het geval. In de praktijk is ook gebleken dat deze benadering te beperkt is.
De Hoge Raad spreekt over een portret wanneer een persoon herkenbaar wordt weergegeven. Hoe de persoon herkenbaar wordt weergegeven, maakt niet uit. Het kan dus ook goed zijn dat enkel door bepaalde herkenbare aspecten van een persoon zichtbaar in tekeningen of een portret te benadrukken, gesproken kan worden over een portret van die persoon. Deze aspecten hoeven niet te zien op het gezicht van de persoon. Het kan dus ook gaan om andere herkenningspunten van de persoon.
Het maakt voor een portret niet uit of het nou gefotografeerd, geschilderd of op enige andere wijze is vormgegeven. Een televisie-uitzending of karikatuur kan dus ook al vallen onder een portret. Hieruit blijkt dus duidelijk dat de reikwijdte van het begrip ‘portret’ ver gaat.
Wat zijn portretrechten?
De auteurswet onderscheidt twee situaties voor het portretrecht. Ten eerste een portret in opdracht gemaakt. Wanneer iemand een portret in opdracht van de betreffende persoon heeft gemaakt, dan mag het portret alleen dan openbaar worden gemaakt indien en voor zover de betreffende persoon toestemming heeft verleend. Weliswaar rust het auteursrecht van het werk wel op de maker van het portret, echter hij kan dit niet zonder meer openbaar maken. De maker zal voor de openbaarmaking telkens toestemming moeten vragen aan de geportretteerde. In de praktijk is het gebruikelijk om in de opdrachtovereenkomst al een bepaling op te nemen aangaande de toestemming voor het gebruik van het portret. De keerzijde is dat de geportretteerde ook toestemming van de maker nodig heeft om het portret openbaar te maken.
Ten tweede heeft de maker in beginsel het recht om een niet in opdracht gemaakt portret vrij te publiceren. De geportretteerde kan alleen optreden tegen publicatie als hij een redelijk belang heeft. Een privacybelang, een financieel belang en de kans op imagoschade zijn door de rechter aangemerkt als redelijk belang. De rechter bepaalt per geval of het belang van de geportretteerde boven het belang van de maker van de publicatie gaat.
Wat kan je doen tegen portretrechtinbreuk?
Op het moment dat blijkt dat iemands portretrecht wordt geschonden, is het vaak zaak om zo spoedig mogelijk bij de rechter een verbod op verdere publicaties te krijgen. Afhankelijk van de situatie behoort het ook tot de mogelijkheden om de publicaties uit de handel te laten halen. Dit wordt een recall genoemd. Vaak gaat deze procedure ook gepaard met het vorderen van schadevergoeding. Immers, door in strijd met het portretrecht te handelen, kan de geportretteerde schade lijden. Hoe hoog de schadevergoeding zal zijn, hangt af van de geleden schade, maar ook van het portret en de wijze waarop de geportretteerde op het portret staat.
Daarnaast kent de auteurswet in artikel 35 ook nog een sanctie. Indien het portretrecht wordt geschonden, maakt degene die het portretrecht schendt zich schuldig aan een overtreding. Hier staat een behoorlijk forse geldboete op. Gelet op de mogelijke sancties, is het verstandig bij publicaties van portretten zorgvuldig te handelen en zoveel mogelijk te proberen de toestemming al bij voorbaat in een overeenkomst op te nemen. Dit voorkomt ook veel discussie achteraf.
